Search
Search

„Мисија замаглена од балкански напори“ – Како мировниците ја гледаа Македонија за време на кризите од 90-тите

Во овој напис објавен во 1998 година, станува збор за мировните војници кои биле дел од ОН долж граничните линии на Македонија. Од писмата на мировните војници кои ги разменувале со нивните семејства дознаваме како била безбедносната состојба долж границите на Македонија, каде од една страна ја имавме косовската криза, бегалците и како тие ја доживеаја целата оваа ситуација како и со другите соседи.

Речиси штом военото лице Џефери Барнаби пристигнал на мировна должност во Македонија пред еден месец, неговите родители му испратиле итна порака од Црвениот крст, пишува stripes.com

Загрижениот Барнаби (20) не ја знаел содржината на пораката, само дека треба да им се јави на родителите во Менсфилд, Лос Анџелес.

Џејмс Бурк (20) ги скенира ридовите на Србија додека патролира на границата со Македонија во март 1998 година.

„Бев преплашен мислејќи дека брат ми доживеал несреќа“, рече пешадијарот. Тој се препотуваше од веста додека неговите претпоставени не успеаја да го повикаат на телефон во кампот подалеку од неговата гранична патролна станица. И, поради временската разлика, мораше да чека до доцна навечер пред некој да дојде дома.

Потоа дозна за што е целата врева – неговите родители сакаа да знаат дали тој бил вмешан во минатомесечното разгорување на насилството во блиското Косово.

„Некако и се налутив на мајка ми, праќајќи ми порака преку Црвениот крст наместо само да ми пишува“, рече тој.

Сепак, тој ја увери својата загрижена мајка дека не е вклучен во борбите, во кои загинаа околу 80 луѓе во косовскиот регион.

„Им реков да не се грижат многу за мене“, рече Барнаби. „Единствениот начин на кој ќе пукаме е ако некој пука во нас“.

Тоа сценарио е малку веројатно бидејќи Американците се приближуваат до својата петта година од патролирањето на границата на Македонија со Србија. Според балканските стандарди, планинската граница од околу 60 милји е изненадувачки мирна иако се наоѓа покрај некои од најиспарливите места во регионот.

Аутфитот на Барнаби е од 1-виот баталјон, 26-ти пешадиски полк, со седиште во Швајнфурт, Германија. Војниците требаше да имаат тивки шест месеци, како привремена смена во мисијата на ОН за која дипломатите рекоа дека речиси сигурно ќе заврши засекогаш овој август. Со бројка од 500 минатата година, американските војници беа намалени на 350 и правеа планови за конечен излез.

Џејмс Когбил, долу, ги тестира нишаните на финскиот тежок митралез 12,7 мм додека финскиот капетан Хану Теитинер дава инструкции во Македонија во март 1998 година.

Според сите извештаи, нивната мисија е целосно засенета од насилството и реконструкцијата во Босна, каде што пред две години 20.000 американски војници ја предводеа една од најголемите, најтешко вооружени мировни сили некогаш на терен.

Потоа, кон крајот на февруари и почетокот на март оваа година, токму кога пешадијата од Швајнфурт ги заземаа своите гранични пунктови, српската полиција започна масовна вооружена кампања на Косово против сепаратистите од етничките Албанци за кои тврдеа дека се одговорни за „терористички напади против полицијата“. Околу 25 албански жени и деца беа убиени, а насилството во Југославија повторно беше во светските вести.

„Многу луѓе беа навистина загрижени за тоа што се случува на Косово“,  изјави Џим Браун (27) за своите роднини дома во Монро.

„Сè што ќе се појавуваше во весник, што се споменува Косово и Македонија во истиот пасус, тие обично претпоставуваат дека сме во средината на тоа“.

Бидејќи балканската нестабилност повторно е во центарот на вниманието, американскиот помошник државен секретар Строуб Талбот, кој ја посети Македонија минатиот месец, повика да остане некаква меѓународна сила по завршувањето на мандатот на ОН во август. Секретарот за одбрана, Вилијам Коен, минатата недела го подигна вниманието, велејќи дека очекува Соединетите Држави да ги задржат своите 350 мировници во Македонија и по следното лето.

Обединетите нации ја сметаат Македонија за успешна приказна – единствениот пат кога мировните сили извршиле превентивен напад, распоредувајќи се пред да започне конфликтот наместо откако да експлодира. Американците  сочинуваат речиси половина од 750-те војници на ОН, а Марк МекЕвој, портпарол на силите на ОН во Македонија рече дека нивното присуство – со шарени американски знамиња зашиени на нивните раменици – многу го надминува нивниот релативно мал број. „Мислам дека не можеш да го преувеличиш ефектот од тоа што американските војници седат на српската граница како психолошка одвраќање“.

Македонија ја прогласи својата независност во 1991 година, се вели во написот, што ја натера југословенската армија да го отстрани речиси целото свое тешко вооружување, освен четири хеликоптери и „четири тенкови што нема да стартуваат“, рече мајорот Чес Гарнер, оперативен офицер на оперативната група на САД.

Со околу 20.000 подготвени војници и без пари за купување оружје, 2-милионската земја без излез на море ги смета Обединетите нации, а особено Соединетите држави, витални за нејзиниот опстанок.

Македонија има големи политички спорови со секој од нејзините соседи, од кои едниот – Србија – ја започна босанската војна во 1992 година.

Друг сосед, Албанија, се распадна на ниво на вооружен хаос речиси сличен на Сомалија на почетокот на минатата година, а нордиските војници кои патролираат на таа граница секојдневно известуваат за десетици случајни пукотници.

Албанците сочинуваат меѓу 22 и 30 отсто од населението во Македонија, во зависност од тоа кој го врши пребројувањето. Тие сочинуваат и 90 отсто од Косово.

Косово е место на античко бојно поле и многу Срби го сметаат за речиси свето место, како американскиот Гетисбург или француската плажа Омаха. Доколку таму избијат широки борби, Албанците во Македонија упатија силни навестувања дека ќе брзаат да им помогнат на нивните етнички братучеди, се вели во написот.

„Тоа претставува загриженост“, рече МекЕвој во седиштето на ОН во главниот град на Македонија, Скопје.

Текот на таква битка лесно може да ги доведе српските сили до и преку границите на Македонија. Трупите на ОН ги надгледуваат главните премини, но немаат оружје – или мисија – да направат ништо освен да дејствуваат како случајни минувачи.

„Не можеме да поставиме одбранбени линии“, рече МекЕвој. „Не можеме да ја заштитиме земјата. Не можеме да пукаме никого освен во самоодбрана“.

Потоа, тука е Бугарија, на исток. Претседателот на таа земја неодамна вети дека, доколку Косово експлодира, ќе испрати војници во одбрана на Македонија, користејќи го образложението дека Македонија е практично провинција на Бугарија. Македонците не се сигурни дека сакаат да ја поздрават оваа понуда за сродство, плашејќи се дека можеби нема да постојат како независна земја по завршувањето на навалицата.

Во меѓувреме, во Албанија 600.000 парчиња оружја беа украдени од касарните за време на безвластието минатата година. Македонија и Албанија потпишаа договор за заемна одбрана, но никој не е сосема сигурен што би се случило доколку сите граѓани кои носат нелегално оружје почувствуваат дека треба да брзаат да им помогнат на соседите.

На југ се наоѓа уште еден сосед – Грција. Во минатото Грција одбиваше да ја признае земјата бидејќи го користи името „Македонија“. Грците тврдат дека името е суштински грчко и не треба да го користи странска земја.

Овие сложени граници се причина што балканските набљудувачи предупредуваат на регионална војна ако некаде како во Косово избувне војна. Дури и да не се реализираат раширени борби, Македонците предупредуваат на 200.000 до 400.000 Албанци кои бегаат од Косово, создавајќи епска човечка криза со која ниту една од соседните земји не може да се справи.

Меѓутоа, за време на неодамнешните судири во Косово, трупите на ОН известија дека е тивко на македонскиот фронт.

„Нема промена“, рече МекЕвој, „нема видливи докази за бегалците кои поминуваат преку границата“.

Така, неколку стотици Американци продолжуваат да патролираат на нивните тивки граници додека испраќаат љубопитни телефонски повици и писма од дома.

Не се загрижени сите семејства назад во САД, рече Џери Џордан, 28, од Окснард, Калифорнија.

„Тоа е надвор од опсегот на радарот“, рече Џордан. „Тие дури и не сфаќаат дека сме тука.

Но, Барнаби, пешадискиот војник од Луизијана, рече дека досега му е мило што е дел од балканските мировни сили.

„Многу ми го промени погледот на животот“, рече тој, седејќи во просториите за спиење на една од оддалечените гранични пунктови. „Научив да го ценам тоа што го имам“.

Извор: stripes.com

 

Stars and Stripes е дневен американски воен весник кој известува за прашања кои се однесуваат на членовите на вооружените сили на Соединетите Држави и нивните заедници, со акцент на оние кои служат надвор од Соединетите држави. Работи од внатрешноста на Министерството за одбрана, но уреднички е одвоен од него, а неговата заштита со Првиот амандман е заштитена од Конгресот на Соединетите Американски Држави, на кого редовно известува независен омбудсман, кој им служи на интересите на читателите. Како и веб-локација, Stars and Stripes објавува четири дневни печатени изданија за членовите на американската војска кои служат во странство; овие европски, блискоисточни, јапонски и јужнокорејски изданија се исто така достапни како бесплатно преземање во електронски формат, а има и седум дигитални изданија. Седиштето на весникот е во Вашингтон.

 

АКТУЕЛНО