Град Скопје, освен субвенционирање на инвертери, се чини дека нема план за овој проблем, каде главниот град зазема високо место за загаденоста на воздухот во светски рамки.

Воздухот кој синоќа го дишеа скопјани беше четвртиот најзагаден покажуваат податоците објавени на онлајн платформата „Ај-кју-ер“ која во живо ги рангира светските градови според (не)квалитетот на воздухот.

Утрово пак Скопје е на 10-тото место.

Стокхолм со амбициозен план

Европските градови од друга страна постојано прават напори да го минимизираат загадувањето на воздухот. Општините од европските градови излегуваат со агенди кои предвидуваат намалување на употребата на возила на бензин и дизел. Стокхолм има неодамна излезе со амбициозен план како да се справи со овој проблем.

Кој вели дека градовите не можат да ги имитираат руралните области и да им ја понудат истата тивка и зелена околина на своите жители?

Цврцорење на птици наместо коли? Тоа би можело да биде сцената во Стокхолм во иднина, бидејќи градот се обидува да ги зацврсти своите еколошки акредитиви со забрана на пристап до возилата кои најмногу загадуваат.

Следната година шведскиот главен град планира да постави особено рестриктивна зона со ниски емисии во центарот на градот. Шемата ќе стапи во сила на 31 декември 2024 година, навидум симболичен датум кој не го најавува само почетокот на новата година, туку и нова ера за амбициите на општината да го подобри воздухот и квалитетот на животот.

Автомобилите на бензин и дизел нема да можат да возат низ зоните со ниски издувни гасови. Наместо тоа, ќе им се овозможи пристап на целосно електрични возила и возила со горивни ќелии, како и возила со природен гас и приклучени хибридни комбиња кои ги исполнуваат тековните стандарди за емисија на издувни гасови Еуро 6.

„Во денешно време, воздухот во Стокхолм предизвикува бебињата да имаат белодробни заболувања, а постарите лица да умираат предвреме. Треба да ги елиминираме штетните издувни гасови од автомобилите на бензин и дизел “, вели Ларс Стромгрен, заменик-градоначалник за транспорт на Стокхолм.

Иако стотици општини ширум Европа веќе го ограничуваат пристапот до автомобилите со бензин и дизел, Стромгрен ова го нарекува „најамбициозната шема до сега“.

„Многу градови имаат имплементирано зони со ниски издувни гасови каде што на автомобилите со висока емисија им е дозволено да возат доколку плаќаат надомест. Моделот на Стокхолм е подалекусежен: бензинските и дизел автомобилите се забранети, точка. Тоа е повеќе „ултра“ од зоната со ултра ниска емисија во Лондон“, објаснува заменик-градоначалникот.

Забраната прво ќе се спроведува 24 часа на ден, седум дена во неделата, во централниот трговски кварт, „нашиот мал Менхетен“, како што Стромгрен ја нарекува областа изградена во 1960-тите.

Ефект на брановидност

Воспоставувањето зона со ниски емисии ќе му помогне на Стокхолм да погоди повеќе еколошки цели, да го подобри квалитетот на воздухот и загадувањето со бучава, да го ограничи сообраќајот и да го намали целокупното потпирање на возилата.

Стромгрен се надева дека забраната ќе го поттикне купувањето на електрични возила и зголемување на примената на е-мобилноста. Со овој напор, Стокхолм, исто така, ќе биде понапред од играта пред ЕУ да започне да ја забранува продажбата на нови автомобили и комбиња со мотори со внатрешно согорување во 2035 година.

За заменик-градоначалникот, „зоната со ниски емисии може да биде јасен поттик за воведување нова технологија и иновативни решенија“ во одржливата мобилност, како што се карго велосипедите. И не само тоа: „Еден од нашите истражувачки проекти е тестирање на можноста за користење возила со ниски емисии и за испорака на стоки и за собирање ѓубре“, додава Стромгрен.

Иако првично беше избран за забрана, Стариот град на Стокхолм на крајот беше исклучен од планот. Историската област, која се наоѓа на остров и се граничи со идната зона со нулта емисија, сепак може да се пофали со низок автомобилски сообраќај, па локалните власти дојдоа до поинаква идеја, вели Стромгрен.

„Сакаме да воведеме уште еден план во Стариот град: сакаме да одземеме околу 140 места за паркирање, да ги отстраниме лентите за автомобили и да го искористиме тој простор за да ги прошириме патеките за велосипеди и пешачките области за да создадеме поубава средина“, рече заменик градоначалникот.

Иако шемата за зони со ниски емисии го чека конечниот печат на одобрување од локалниот совет, Стромгрен е уверен дека ќе стапи на сила следната година и дека наскоро може да се прошири на дополнителни области во центарот на градот.

Ограничувањата на возилата се зголемуваат

Иницијативата на Стокхолм за нулта емисија спаѓа под капата на таканаречените регулативи за пристап до урбани возила. Познати и по нивниот акроним, UVAR-овите им помагаат на локалните самоуправи да ги почитуваат правилата за квалитетот на воздухот на ЕУ, да го спречат метежот и да ја подобрат безбедноста на патиштата.

Категоријата вклучува ограничувања како што се ограничени сообраќајни зони, пешачки области, такси за патарини и шеми за паркирање, и е особено релевантна бидејќи квалитетот на воздухот останува итна грижа за градовите.

Само во 2019 година, загадениот воздух предизвика 4,2 милиони предвремени смртни случаи ширум светот, покажуваат податоците на Светската здравствена организација.

Со оглед на тоа што бројките на Европската агенција за животна средина покажуваат дека загаденоста на воздухот во ЕУ ги надминува нивоата препорачани од Светската здравствена организација (СЗО), ограничувањата за пристап до возилата се моќна алатка за градовите да бидат во согласност со климатските цели.

Зоните со ниска и нулта емисија добија замав во изминатите неколку години и се предвидува дека ќе продолжат да се прошируваат во иднина. „Нов бран на зони со ниски емисии е на пат“, е насловот на дел од извештајот за 2022 година на Кампањата за чисти градови.

Според студијата, во 27-те земји на ЕУ, Норвешка и Обединетото Кралство, зоните со ниски емисии пораснале од 228 на 320 меѓу 2019 и 2022 година. Чисти градови предвидуваат дека до 2025 година бројот ќе се искачи на 507.

Регулативите за урбан пристап се особено популарни во земји како Обидинето Кралство, Германија, Италија, Холандија и Данска.

Општините како Брисел и Париз планираат наскоро да воведат построги ограничувања на постојните зони со ниски емисии, ограничувајќи го влезот на дополнителни категории возила. Покрај тоа, францускиот главен град Амстердам, Ајндховен и други холандски општини ветија дека ќе воспостават амбициозни зони со нулта емисија до 2030 година.

Назми А. /eurocities/