Само со организиран градски превоз може да се намали загадувањето во градот Скопје кое го придонесуваат фосилните горива. Во моментов, според некои анализи, околу 20% од загадувањето е поради издувните гасови од автомобилите во главниот град.
Според експертите од ЕУ, со кои се дружевме три дена во Грац, Австрија и некои професори од познати универзитети успеавме да „ќариме“ неколку решенија за овој проблем.
Според нив, во Скопје, кој е слична конструкција како и Грац, мора да се воведе трамвај или БРТ без одлагање. Да се зголеми бројот на еколошки автобуси и да се постави возен ред со најголемо растојание помеѓу два автобуси од иста линија на максимум на 7 минути во текот на целиот ден. Да се затвори централното градско подрачје за автомобили, односно да се направат многу едносмерни улици и скапи паркинзи, со што ќе се редуцираат возилата во центарот на градот.
Веднаш коловозните ленти да се стеснат. Максималната широчина да биде 3 метри, иако законот дозволува на 2,5 метри, кои можат да се направат во централното градско подрачје, со што ќе се направи бавен превозот со автомобили и да се донесе одлука за јавен превоз со средства кои имаат најмала емисија на ЦО2 честички.
На ваков начин, граѓаните ќе бидат демотивирани да користат возила за одење и враќање од работа. Ќе бидат демовитирани да користат возила за пазарење во трговски центри и тоа ќе го прават користејќи јавен градски превоз. Иако ова би било погубно решение за властите во градот на краток рок, на долг рок би се почувствувале бенефициите од оваа одлука. Експертите велат дека само со „брз рез“ може да се надмине проблемот. Секое одолговлекување на одлуките може да придонесе само кон бавно „умирање“ на населението.
Н:
Царина од 1% за увоз на нови возила и намален ДДВ на максимум 5% мотив за намалување на аерозагадувањето
Македонија не е производител на автомобили. Македонија не е производител ниту на автобуси или било какви моторни возила, па единствен начин за почист воздух е да се направи стратегија за евтин увоз на нови возила.
Според европската пракса, автомобилите и превозните средства, односно лошо преработените фосилни горива се петта причина за загаденоста на воздухот, а нечистиот воздух претставува трета причина за смртност во Светот.
Речиси сите белодробни заболувања, па дури и канцерот на белите дробови се последици на загадениот воздух.
Според експертите, Македонија мора да најде начин за стимулација, па некои професори од економските факултети од Европа, дадоа неколку насоки, кои македонските политичари би требало да ги стават на приоритетот на програмите за владеење.
Најнапред, мора да се воведе ниска царина, од 1% за увоз на нови возила. Да се стави ДДВ од максимум 5% и сите давачки да не надминуваат 10% од вредноста на возилото, вклучувајќи го и транспортот.
Втор момент е субвенционирање од страна на државата, и вклучување на банките за давање евтини кредити. Тие предлагаат, секој што е заинтересиран да купи ново возило да добие 30% повратни средства од државата како одложена субвенција со рок на враќање од 10 години без камата. Овие средства ќе послужат како гаранција за кредит од банка за купување возило, односно учество. Потоа, банките да издадат субвенциониран кредит со каматна стапка од најмногу 3% на период од 10 години за купување ново возило. На ваков начин, возило од 15.000 евра, купувачот би го чинело околу 16.000 евра, што би било рата од околу 8.200 денари месечно, со вклучен поврат на средства кон државата.
Државата сигурно ќе загуби многу од царина, бидејќи ќе се демотивира купувањето на отпадни возила од ЕУ, но фондот за здравство би заштедил околу 20% од плаќањето на лекови и други интервенции кои се последици од загадениот воздух и лошото согорување на горивото.
Експертите се едногласни дека новите програми во ЕУ за заштита на животната средина, како и приоритетите на ООН се задолжителни за секоја земја, а според нив Македонија не е сиромашна, па нема да има проблем да ја издржи и оваа реформа која би била слична на програмата “купи куќа, купи стан”.
Игор Мицковски
