Климатските промени во нашиот регион ќе предизвикаат уште повисоки температури, суши, поплави, но и спротивни екстреми, предупредуваат климатолозите. Многу делови од светот се борат со катастрофални пожари во последните недели, а Балканот е меѓу оние кои се најтешко погодени. Огнот уништи огромни области во Турција и Грција, додека пожарите, во помала мера, беснеат и во Северна Македонија, Косово, БиХ и Хрватска.

• Во сите земји од регионот и денеска се во сила предупредувања за високи температури поради топлиот африкански бран кој трае со денови, а можен крај и заладување може да се очекува за десетина дена.

Прогнозираните температури на воздухот се од 35 до 40 степени, а температурата на морето е висока и се движи од 24 до 27 Целзиусови степени.

Во делови од Босна и Херцеговина денеска температурата ќе достигне 41 степен, главно на југот од земјата, но ќе има и изолирани локални врнежи. Температурата на морето во Неум вчера изнесуваше 29 степени.

Жешко со температура до 40 степени денеска ќе биде во одредени делови на Црна Гора, на приморјето, додека, според најавите, во Подгорица ќе биде за два степени повисока. Температурата на морето е 26 степени. УВ индексот е многу висок и изнесува 10.

И во нашата земја ќе биде многу топло, во некои делови и до 43 степени. Метеоролозите предупредуваат на многу висок УВ индекс – 10.

Балканот еден од најтешко погодените региони во Европа

Иако научниците имаат алатки и методи за мерење на влијанието на климатските промени – како може тоа да се направи така што поединецот, во својот живот, има одредена вредност со која може да измери како, под влијание на климатските промени, неговиот живот е исто така се менува?

Не е лесно да се замисли што точно е „просечно глобално затоплување од 1,5 °C или 2 °C“ и како тоа ќе го промени нашето секојдневие.

• На ова се обратија истражувачите од Технолошкиот институт во Масачусетс (МИТ)”; тие развија нов начин за мерење на влијанието на глобалното затоплување во реалниот живот и предвидување на долгорочните ефекти. Излегува дека и луѓето на Балканот ќе ја чувствуваат значајната промена.

Мерката на научниците од МИТ, создадена со помош на податоци од 50 различни климатски модели, е одредена од тоа колку ќе се зголеми или опадне бројот на „надворешни денови“ на различни дестинации низ светот до 2100 година, односно 24-часовни периоди кога температурите се доволно удобни за повеќето луѓе да се вклучат во активности на отворено, без разлика дали се за работа или за одмор. Ова се денови кога не е ниту премногу топло, ниту премногу студено, што научниците го сместуваат во температурен опсег од приближно помеѓу 10 °C и 25 °C, без екстремни временски појави.

Студијата на МИТ покажа дека тропските дестинации ќе доживеат најголеми промени во деновите на отворено. Најголемиот удар ќе го претрпи Доминиканската Република која до крајот на векот ќе губи дури 124 дена пријатно време годишно. Мексико, Индија, Тајланд и Египет ќе изгубат половина од тие денови.

На север потопло, на југ неподносливо жешко

Во Европа, на север ќе има повеќе денови со пријатно време бидејќи зимите ќе станат потопли, но на југ екстремните горештини во летните месеци ќе предизвикаат намалување на деновите на отворено.

• Според податоците на МИТ, Балканот најверојатно и сега и во иднина ќе биде еден од најтешко погодените региони во Европа. Така Албанија ќе загуби 30 дена, Србија 26, Македонија 21, Бугарија 17, а Романија 12 дена. На југ, Грција би можела да изгуби 37 денови на отворено до 2100 година поради екстремните горештини помеѓу мај и јуни, според студијата на МИТ.

Промени ќе доживее и Пиринејскиот Полуостров: Португалија ќе има 33, а Шпанија 13 помалку денови на отворено.

Истражувачите велат дека разликата веќе се чувствува во Европа, при што луѓето избираат каде да патуваат врз основа на сè поекстремните жештини на претходно популарните дестинации.

Северна Европа ќе доживее попријатни денови, но причините за тоа не се добри вести. Франција, Германија и Австрија ќе добијат меѓу 18 и 52 дена пријатно време до 2100 година, главно поради потоплите зими, но ова би можело да биде фатален удар за и онака борбената скијачка индустрија во Европа. Поради недостигот на снег, се размислува за замена со вештачки снег, но многумина мислат дека тоа ни оддалеку не би помогнало да се одржи скијачката индустрија, за која „пријатни“ и целосно профитабилни „денови на отворено“ се само оние со многу реални снег.

Потопли и почести топлотни бранови

Климатските промени ги прават топлотните бранови потопли и почести. Ова е случај за повеќето региони и е потврдено од глобалниот панел научници за климата на ОН (IPCC). Емисиите на стакленички гасови од човековите активности ја загреаа планетата за околу 1,2 Целзиусови степени од прединдустриското време. Таа потопла основна линија значи дека може да се постигнат повисоки температури за време на екстремни топлотни настани.

„Сите топлотни бранови што го доживуваме денес станаа пожешки и почести поради климатските промени“, вели Фридерике Ото, климатски научник од Империјал колеџ во Лондон. Но, и други услови влијаат врз топлотните бранови. Во Европа, атмосферската циркулација е важен фактор.

Студијата во списанието Nature овој месец покажа дека топлотните бранови во Европа се зголемиле за три до четири пати побрзо отколку во другите северни географски ширини, како што се САД. Авторите го поврзаа ова со промените во брзата воздушна струја од запад кон исток на северната хемисфера.

Глобалната просечна температура е околу 1,2 Целзиусови степени потопла отколку во прединдустриското време. Тоа веќе предизвикува екстремни топлотни удари.

„Во просек на копно, топлотните екстреми што би се случиле еднаш на секои 10 години без човечкото влијание врз климата, сега се три пати почести“, вели климатскиот научник од ЕТХ Цирих, Соња Сеневиратне.

Температурите ќе престанат да растат само ако луѓето престанат да испуштаат стакленички гасови во атмосферата. Дотогаш, топлотните бранови ќе се влошуваат. Неуспехот да се справи со климатските промени би довел до уште поопасно ескалирање на топлотните екстреми.

Земјите се согласија со глобалниот Париски договор од 2015 година да ги намалат емисиите доволно брзо за да го ограничат глобалното затоплување на 2 °C и да се стремат кон 1,5 °C, за да се избегнат неговите најопасни влијанија. Сегашните политики нема да ги намалат емисиите доволно брзо за да исполнат која било цел.

Топлотниот бран што се случувал еднаш во деценија во прединдустриската ера би се случил 4,1 пати во деценија при 1,5°C на затоплување и 5,6 пати на 2°C, предвидува IPCC. Да се остави затоплувањето да помине 1,5 °C значи дека повеќе години „ќе бидат погодени од топли екстреми во иднина“, вели Сеневиратне.

Климатските промени предизвикуваат пожари

Климатските промени ги зголемуваат топлите и сувите услови што им помагаат на пожарите да се шират побрзо, да горат подолго и да беснеат поинтензивно. Во Медитеранот, тоа придонесе сезоната на пожари да започне порано и да зафати повеќе земјиште.

Во минатата година повеќе од половина милион хектари изгореа во Европската унија, што ја прави втората најлоша сезона на шумски пожари во Унијата по 2017 година. Пожешкото време, исто така, ја исцрпува влагата од вегетацијата, претворајќи ја во суво гориво што помага да се шират пожарите.