Некои едвај го чекаат Божик, додека други не можат да ја дочекаат Нова година! Некако секогаш излегува дека поголема е радоста во исчекувањето, отколку во самиот настан. Така и Бадната вечер всушност е ден кога се случуваат најмногу нешта. Треба да се накити божикна елка, да се подготват разни јадења, да се завиткаат подароци и на крај на цела приказна да се оди на одмор. Значи, на Божик се одмараме. И едни на други го честитаме роденденот на Исус.

Бадниковата вечер кај разни народи различно се вика. Во нашите краишта е Бадна вечер или Бадник, бидејќи таа ноќ до огништето се носи големо исечено стебло наречено бадник. Ако појдеме од германските или англиканските јазици, варијацијата е од Божикната вечер до Светата вечер. Повеќето христијани во Северна Македонија припаѓаат на Православната Црква и затоа Божиќ се слави на 7-ми јануари.

Божиќните прослави започнуваат на 6ти јануари, на денот кој се нарекува „Коледе“. На овој ден луѓето, особено децата, сакаат да одат пеејќи песни на своите соседи. Им се даваат овошје, јаткасти плодови и монети.

На крајот на ноќта се подава специјален бадников леб во кој се крши паричка. Секој зема парче и ако ја пронајде паричката, ќе имате среќа за следната година (а можеби ќе треба да го организирате и огнот следната година!).

На Бадник (6-ти јануари) луѓето со нетрпение го очекуваат специјалниот божиќен оброк што ќе се јаде навечер. Оброкот се нарекува „посна вечера“ и традиционално не содржи млечни производи, месо или производи од животинско потекло. Јадењата може да вклучуваат јаткасти плодови, свежо и сушено овошје, печен бакалар или пастрмка, леб, супа од грав, салата од компири, ајвар (натопување со црвена пиперка), сарма (листови зелка полнети со ориз и зачини). На крајот од вечерата се врти питата со паричка.

На Божиќ (7-ми јануари) повеќето христијани одат на служба во црква, а потоа се враќаат дома за да јадат голема божиќна гозба! Традиционалната Божиќна честитка е „Христос се роди“на што се одговара со „Навистина се роди“.

ТРАДИЦИИ ЗА БАДНИКОВАТА ВЕЧЕР

Што обично правиме на Бадник? Во некои дамнешни времиња се носел исечен трупец во домот. Немало елка за китење, туку таткото и синот оделе во шума и сечеле млад бор. Жените дома свечено ги пречекувале, го премачкувале со темјан и миродии па го замотувале во чаршав. Според народните верувања тоа стебло, како древни скали, требало да помогне на малиот Исус да се симне на Земјата. Во текот на Бадниковата ноќ на Божик, исечениот трупец се фрлал во оган во каминот и ја греел куќата до следното утро.

Денес тоа е многу поинаку. Имено, и во овие наши краеви, како целиот христијански свет, едноставно китиме елка. Тоа изгледа вака: во последен момент купуваме елка, ја китиме, ги виткаме подароците, подготвуваме бакалар или шаран со ориз, или се дружиме со најмилите, а потоа пат под нозе, на почивка. А на крај на сето тоа, се отвораат подароците!!!

А како е тоа преку барата? Таму улиците се поголеми, автомобилите поголеми, зградите поголеми, па тогаш и славењето е поголемо. Пораскошно. Американците не китат само елка дома, туку ја китат целата своја улица, влезот на куќата, дрвјата пред куќата. Пред тоа, исто како и ние денес, ужуваат во лудиот шопинг.

БОЖИК ВО ЕВРОПА

Божиќ во Србија

Во Србија главна црква е Православната црква и сè уште го користат стариот „Јулијански“ календар, што значи дека Бадник е на 6ти јануари, а Божиќ е на 7ми јануари! Доаѓањето во православната црква започнува на 28 ноември и трае шест недели. За време на доаѓањето, некои луѓе постат и не јадат храна која е од животинско потекло (месо, млеко, јајца итн.). Земјите Србија и Црна Гора споделуваат многу божиќни традиции. На Бадник (наречен „Бањи дан“ преку ден и „Бање вече“ по зајдисонце), семејствата се собираат и многу луѓе постат и не јадат храна која е од животинско потекло. Тоа е последниот ден од Божиќниот пост. Божиќ е многу религиозен празник и повеќето луѓе одат на Божиќните служби.

Утрото на Бадник, таткото на семејството одел во шумата да исече млад даб наречен „Бадњак“ (бадникова елка). Пред црквите се палат огнови од бадниковите гранки. На Божиќ зората се дочекува со ѕвонење на црковните ѕвона. Првиот човек што ќе влезе во куќа на Божиќ се смета дека носи среќа во куќата и целото семејството.

На Божиќ се јаде посебен вид леб. Се вика „чесница“ и е направен во тркалезна форма. Понекогаш се прави со користење на дел од „силната вода“. Секој член на семејството добива парче (и куќата исто така). Во неа се крие паричка и кој ќе ја добие паричката ќе има особена среќа следната година!

Божиќ во Грција

На Бадник, децата, особено момчињата, често излегуваат пеејќи „каланда“ на улиците. Тие свират на тапани и пеат. Носењето брод е многу стар обичај на грчките острови.

Стара и многу традиционална декорација е плитка дрвена чинија со парче жица обесена преку работ. Гранче босилек завиткано околу дрвен крст кој виси од жицата. Во садот се чува малку вода за босилекот да биде жив и свеж. Еднаш дневно некој, обично мајка на семејството, го потопува крстот и босилекот во некоја света вода и ги користи за да ја посипува секоја соба од куќата. Се верува дека ова ги држи подалеку лошите духови.

Секој декември, на плоштадот Аристотел во градот Солун (кој е втор по големина град во Грција) се поставува огромна новогодишна елка и три јарболи едрилица. Тоа е популарна туристичка атракција. Исто така, има големи изложби на бродови во други големи грчки градови како Атина. Украсените бродови се стара традиција во Грција каде што малите бродови биле поставени во домовите кога морнарите се враќале од морските патувања.

Божиќните дрвја се популарни во Грција. Првата позната елка во Грција била во 1833 година и била поставена од кралот Ото покрај голем украсен брод. Со текот на времето, особено кон крајот на 20 век, украсените новогодишни елки станаа попопуларни од украсувањето на брод. Одењето на полноќна миса е многу важно за повеќето Грци.

Главниот божиќен оброк е често јагнешко или свинско месо, печено во рерна. Често се служи со пита со спанаќ и сирење и разни салати и зеленчук. Други божиќни и новогодишни јадења вклучуваат „баклава“ (слатко пециво направено од фило пециво исполнето со сечкани ореви и засладено со сируп или мед), кадаифи (пециво направено од специјална форма на рендано тесто за фило и со вкус на јаткасти плодови и цимет). Пецивата се јадат или за појадок или како предјадење. Популарен божиќен десерт е долгнавесен бисквит/колачи направени од брашно, маслиново масло и мед и валани во сечкани ореви. Традиционална декорација на трпезата се лебовите (Христов леб или бадников леб). Тоа е кружен сладок леб кој е зачинет со цимет, портокал и каранфилче. Врвот е украсен со крст. Лебот се прави на Бадник спремен да се јаде на Божиќ. На грчки Среќен Божиќ е „Кала Кристогена“.

Во Грција, подароците честопати им ги носи на децата Агиос Василис / Άγιος Βασίλης (Свети Василиј/Свети Василис) на 1 јануари, бидејќи тоа е Денот на Свети Василиј.

На денот на Нова Година, на многу места во Грција, постои традиција на Бунаматес (bouna-MA-thes). Возрасните во семејството им даваат пари и подароци на децата посакувајќи им среќна нова година.

Постои и специјална торта за денот на Свети Василиј наречена „Василопита“. На тортата има зготвена паричка внатре. Во некои делови на Грција тортата е лесен и сладок пандишпан, но во други е повеќе како леб. Кој ќе ја најде паричката во нивното парче се смета дека ќе има среќа за годината. Во некои семејства, таткото на куќата ја сече василопитата и ги дава парчињата. Традиционално, првиот дел е за Исус, вториот е за Марија, третиот е за сиромашните и четвртиот е за домаќинството. Потоа, остатокот од парчињата оди кај членовите на семејството/домаќинството во зависност од нивната возраст, со најстарата личност прво.

Луѓето во Грција, исто така, го слават Богојавление на 6-ти јануари. Во Грчката православна црква, Богојавление го слави крштевањето на Исус. Познат е и како „Благословот на водите“. Има многу настани низ целата земја каде што младите мажи се нуркаат во навистина студени езера, реки и морето за да се обидат први да добијат крст кој бил благословен од свештеник и фрлен во водата. Кој прв ќе го добие крстот, треба да има среќа во текот на следната година.

Чешка

Во Чешка, големата прослава е на Бадник, кога луѓето се збираат заедно на трпеза и традиционално јадат пржен крап. За да се обезбедат со свеж крап порано, многу од семејствата купуваат жив крап, го чуваат во аквариум сѐ додека не дојде Бадник, кога ќе го зготват. Како и да е, ова се чини многу чудно и сурово, па така сѐ повеќе и повеќе од граѓаните го чуваат крапот и го ослободуваат во река. Постојат и разни суеверија за богатство поврзани со празникот, особено за дамите. За младите девојки кои се надеваат дека ќе ја најдат љубовта на својот живот има интересна традиција. Тие треба да се оддалечат од предната врата од нивниот дом и да фрлат чевел преку рамото. Ако чевелот падне на земја со врвот насочен кон вратата, девојката ќе добие предлог за брак во наредната година.

Финска

Традиции кои секогаш се почитуваат на Бадник во Финска се одењето на божиќен собир и организирање божиќна семејна трпеза. Финците имаат слична традиција на нашето лепче со паричка, само што таму го изведуваат тоа малку поинаку. На нивната трпеза поставуваат чинии со каша, а во една од нив има скриен бадем, па на оној на кој ќе му се падне бадемот треба да испее песна и се смета за најсреќна личност на масата. И секако, тие задолжително посетуваат финска бања за малку да се релаксираат.

Велика Британија

Да видиме како е во Велика Британија. Санта Клаус или Дедо Мраз на 25 декември носи подароци низ оџаците, а за тоа време ладнокрвните Британци уживаат во мисирка подготвена на англиски начин, но и во божикниот пудинг и mince pies тортици од лиснато тесто полнети со суво овошје.

Британците во текот на божикното славје посетуваат и т.н. „пантомими‟ луди изведби на бајки или историски настани. Сценографијата е дополнително потенцирана со многу светлечки украси на улиците и плоштадите. Во Ковент Гарден самиот Father Christmas ги пали сијаличките. На познатиот плоштад Trafalgar Square се наоѓа прекрасен бор и секако имела. Стариот англиски обичај неодамна е воведен и кај нас. Со венчиња од имела ги красиме вратите од куќите, а секој кој ќе се затекне под венецот може да биде бакнат или да бакне некого. Вистинска работа!

Франција

Нешто појужно, во Франција работите се малку потопли и пошармантни. На пример, во нивната изведба на јаслици и светци кои стојат околу малиот Господ всушност се весели богаташи, селани, рибари.. сите облечени во облека од 19 век. Тие донесуваат поздрави на Светото Семејство.

Врвот на Бадник, т.е. на божикното славење Le Revellion, т.е. божикниот оброк. La Buche de Noel, чоколаден бисквит ролат во облик на стебло, сместено пред накитената елка, го симболизира стеблото од дамнешни времиња. Тука истото тоа стебло во дамнешни времиња го палеле со цел со светлината да ги истераат духовите. Но, кога веќе постојано ја спомнуваме накитената елка, треба да напишеме и кој прв ја поставил! Американците? Не! Овој пат одговорот не е точен! Првата елка светнала во покраината Алзас во почетокот на 17 век. Во 1840 година војвотката Орлеанка го пренела божикното дрвце во Париз.
На целата оваа приказна да додадеме и тоа дека француските деца на Бадник покрај каминот (печката) оставаат чисти чевли и едвај чекаат да помине ноќта, бидејќи наутро ќе најдат подароци во нив!

Италија

А сега, уште појужно. Кога Италијанците ви посакуваат среќни празници, ќе кажат Buon Natale буквално добар роденден. Во Италија во самиот центар на свеченоста не е елката, туку јаслиците. Секој се труди да направи што поубави јаслици, секој поубави од тие на соседите, а по можност и најубави во местото. Според католичкиот обичај 24 часа пред Бадната вечер треба строго да се пости. По заоѓање на сонцето пукањето од топот на Castel S. Angelo во Рим, го означува почетокот на празникот. Во 21 часот во црквите почнува света миса. По мисата се пристапува на празничен оброк во кругот на семејството. Некаде подароците се извлекуваат од урна на судбината, а интересно е дека некаде во Италија подароци делат и на Светите три кралеви. Додека во Италија ги дели La Befana (вештерка која доаѓа низ каминот), во Шпанија тие подароци ги донесуваат трите кралеви, los Reyes Magos.

А КАКО Е НА ИСТОК?

Ерменија

Ерменската апостолска црква го слави Божик на 6ти јануари. На овој ден се слави и Богојавление (што значи дека Исус бил Божји син).

Некои Ерменци постат (не јадат ништо) неделата пред Божиќ. Бадниковата вечера се нарекува khetum ‘Խթում’. Често вклучува јадења како што се ориз, риба „нуիկ“ (зелена блитва и наут) и супа од јогурт/пченица наречена танабур „թանապուր“. Десертите вклучуваат сушено овошје и јаткасти плодови, роџик (цели излупени ореви навојни на врвка и обвиткани во желе од грозје), бастук (десерт налик на хартија направен од желе од грозје, пченкарен скроб и брашно). Ова мени е дизајнирано да го олесни стомакот од еднонеделниот пост и да ги подготви за поголемата Божиќна вечера. Децата им носат подароци со овошје, јаткасти плодови и други бонбони на постарите роднини.

Во Ерменија, Дедо Мраз е познат како Gaghant Baba / Kaghand Papa (традиционална фигура која се поврзува со Нова Година) или Dzmer Papik / Ձմեռ Պապ (што се преведува како „Зимски татко/дедо“). Тој традиционално доаѓа на новогодишната ноќ (31-ви декември), бидејќи самиот Божиќ се смета за повеќе верски празник во Ерменија.

На ерменски Среќен Божиќ е Shnorhavor Amanor yev Surb Tznund. На почетокот на декември на Плоштадот на Републиката во Ереван, главниот град на Ерменија е поставена голема елка (Тонатсар).

Омилена и традиционална празнична храна во Ерменија вклучуваат Аношабур (ерменски божиќен пудинг), Хозе буд (глазирана шунка) и сушено овошје. Секоја куќа е подготвена со многу слатки бидејќи секој може да затропа на вратата и да влезе на забава!

Јапонија

Божик се повеќе се слави и во Јапонија! Иако преовладуваат религиите будизам и шинтоизам, Божик стана еден вид комерцијализиран празник на чие славје се придружуваат сите. Главен сепак е Бадникот. Децата добиваат безброј подароци, наводно ги носи Дедо Мраз, се китат елки и фасадите на куќите.

japanАко сте сингл девојка во Јапонија, веќе од октомври ќе фрлате око на потенцијални момчиња, бидејќи нема полошо од Бадна вечер помината во самотија. Или не дај Боже, во женско друштво!

Романтика, сјај, гламур, дејт под рака, тоа е она што се бара на тој ден. За среќа, изразот „стар божикен колач‟ помалку се губи. Тој поим, имено означува девојка во години т.е. над 25 години, која се уште не е омажена. Порано била слатка, но останала непродадена, велат Јапонците.

Се ова наведено се одвива околу 24 и 25 декември и се работи за земји кои го прифатиле Грегоријанскиот календар. Меѓутоа, постојат и тие кои своите празници ги поврзуваат со стариот Јулијански календар, а тоа се православните христијани, па целата оваа приказна кај нив се одвива на 6 и 7 јануари.

Украина

Украинската божиќна традиција е малку страшна и необична, па ако не си храбар кога станува збор за пајаци, ти препорачуваме да не ја посетуваш Украина за Бадник и Божиќ. Украинците ги украсуваат своите домови и целите новогодишни елки со пајаци и мрежи. Се разбира, зад сето ова има една приказна. Според украинската легенда, една сиромашна вдовица и нејзините деца засадиле новогодишна елка од шишарка, и кога пораснала, сфатиле дека немаат со што да ја украсуваат. Кога пајаците ги слушнале децата како плачат, тие го украсиле дрвото со своите прекрасни мрежи. Пајакот симболизира добра среќа за новата година, така што Украинците ги украсуваат своите дрвја со нив. Но не грижи се, пајаците се лажни.

Сите имаме различни начини на прославување на божиќните празници. Некои сакаат да ги следат божиќните традиции со своето семејство, некои пак сакаат да посетуваат нови места во светот за време на овој празник. Без разлика во која група спаѓаш, едно е заедничко – сакаш максимално да ги искористиш неработните денови. Прослави го овој прекрасен празник без грижа за финансии со помош на Credissimo до плата до 20.000 денари со 0% камата и нов подолг рок на исплата до 45 дена или Credissimo плус до 80.000 денари.

Русија

Во Русија 31 декември е најважен ден за децата, Улиците светат во илјадници светилки, на плоштадите се креваат големи накитени елки, се сретнуваат пријателите и слават. Русите често слават на отворено, китат елка и уживаат во природата и снегот.

Кај Русите, даровите тој ден ги носи Снегорушка, т.е. Снежна жена, а Дедо Мраз го викаат Тато Мраз. Не го влече санка со ирваси, туку едно девојче (снегулка) и дете ( Нова година). На тој ден децата јадат црн леб кој се наоѓа во обесени чорапчиња, рецитираат стихови и пејат божикни песни. Сепак, вистинскиот Божик според Јулијанскиот календар паѓа на 7 јануари и го најавува утринска ѕвезда. Тој празник Русите го слават во кругот на семејството, во мир и тишина.

И така, од Дедо Мраз, Santa Klaus, па се до вештерката Бефана и Снежана, стигнавме до крајот.